Speech by Hayk Mamijanyan (Armenia, EPP/CD) on 26 June 2024, at the PACE session.

Thank you, Mister Chair.

Honourable colleagues,

I would like to add some more facts to those that have been presented by their rapporteur in the paragraph about the South Caucasus because the systemic obliteration of a rich and ancient heritage of Armenia is not only a cultural tragedy but also a flagrant violation of international law and human rights.

The Armenian cultural identity is deeply rooted in the history of the South Caucasus. However, the legacy has been increasingly under threat, particularly in the context of the Nagorno-Karabakh conflict. The Caucasus Heritage Watch, an organisation monitoring cultural heritage in conflict zones, has provided comprehensive documentation on the matter.

St Yeghishe Arakyal Monastery, the 9th-century Armenian monastery, has been significantly damaged. Photographic evidence from 2023 shows the removal of Armenian inscriptions and the defacement of religious symbols. The destruction is part of a broader pattern observed in territories that came under Azerbaijani control after the 2020 war.

Sushi’s Cathedral – Ghazamchetsots – the iconic cathedral which was shelled during the 2020 Nagorno-Karabakh war. Despite international calls for its protection, the site has been further neglected and damaged into 2023. Satellite images confirmed the deterioration of the important cultural landmark. Sources are claiming that Azerbaijan is trying to wipe out its Armenian origins and turning it into a so-called “Albanian monastery”.

St John the Baptist Church – Kanach Zham – located in Sushi. This church has been subjected to repeated vandalism. In 2023, reports indicated that the church’s dome and cross has been removed and its interior desecrated.

St Astvatsatsin Church –  another significant site. St Astvatsatsin Church is in Hadrut district and has been repurposed with the Azerbaijani authorities converting it into a mosque, erasing the Armenian Christian heritage. Azerbaijani authorities won’t stop with that. They didn’t stop till they ethnically cleansed Nagorno-Karabakh, where there is not a single Armenian at the moment.

I’m sure that sooner or later the right of self-determination of Armenians of Nagorno-Karabakh will be exercised as agreed and announced five times by the heads of states of Minsk Group Co-chair countries. Azerbaijani authorities are afraid of that. As they should be. And the fear transferred into aggression toward people, monasteries, and cultural sites.

The preservation of cultural heritage is a collective responsibility. By safeguarding the Armenian heritage, we uphold the principles of cultural diversity, historical integrity, and international law.

Let us stand united in our commitment to protect and preserve the cultural identity of all nations, ensuring that history, no matter how vulnerable, is never forgotten.

Thank you.

Վաղ թե ուշ ԼՂ հայերի ինքնորոշման իրավունքը կիրացվի. Բաքվում դրանից սարսափում են և ճիշտ են անում․ Մամիջանյանը՝ ԵԽԽՎ-ում

Վստահ եմ, որ վաղ թե ուշ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ինքնորոշման իրավունքը կիրացվի ճիշտ այնպես, ինչպես 5 անգամ համաձայնեցվել ու հայտարարվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ղեկավարների կողմից։ Ադրբեջանի իշխանությունները պարզապես սարսափում են դրանից և ճիշտ են անում՝ պիտի վախենան: Նրանք այդ վախը վերափոխում են ագրեսիայի, որն ուղղում են մարդկանց, վանքերի ու մշակութային այլ արժեքների դեմ: ԵԽԽՎ լիագումար նիստին հայտարարել է ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը․

«Ես կցանկանայի լրացնել Հարավային Կովկասին վերաբերող հատվածում զեկուցողի կողմից ներկայացված փաստերը, քանի որ հայկական հարուստ ու հնագույն պատմամշակութային ժառանգության համակարգված ոչնչացումն ոչ միայն մշակութային ողբերգություն է, այլև միջազգային օրենքի և մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտում։

Հայ մշակութային ինքնությունն իր խորը արմատներն ունի Հարավային Կովկասի պատմության մեջ։ Այնուամենայնիվ, այս ժառանգությունը հետզհետե ավելի ու ավելի է վտանգվում՝ մասնավորապես Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության համատեքստում։

Կովկասյան ժառանգության պաշտպանության կազմակերպությունը (Caucasus Heritage Watch), որն իրականացնում է հակամարտության գոտիներում մշակութային ժառանգության մշտադիտարկում, խնդրի վերաբերյալ ներկայացրել է համապարփակ զեկույցներ: 2023 և 2024 թվականներին կազմակերպության կողմից հրապարակված զեկույցներում ընդգծվում են հետևյալ առանցքային միջադեպերը։

• Սբ. Եղիշե Առաքյալի վանք։ 9-րդ դարի հայկական այս վանքը զգալիորեն վնասվել է։ 2023թ. լուսնկար-ապացույցից երևում է, որ հեռացվել են հայերեն գրությունները և պղծվել կրոնական խորհրդանիշները։ Գրությունների ու խորհրդանիշների ոչնչացումը սովորական երևույթ է դարձել 2020թ. պատերազմի արդյունքում Ադրբեջանի տիրապետության տակ հայտնված տարածքներում։
• Շուշիի սբ. Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցի։ Խորհրդանշական տաճար, որը ենթարկվել է հրռթիռակոծության Լեռնային Ղարաբաղի 2020թ. պատերազմի ժամանակ։ Չնայած եկեղեցու պաշտպանությանն ուղղված միջազգային կոչերին՝ 2023թ.-ին ոճրագործությունը շարունակվեց։ Արբանյակային լուսանկարահանումը փաստում է պատմամշակութային ժառանգության այս կոթողի լրջագույն փոփոխությունների ու վնասների մասին։ Մի շարք աղբյուրների պնդմամբ Ադրբեջանը փորձ է կատարում եկեղեցուց սրբել, ջնջել հայկական հետքը՝ վերածելով այն մեկ այլ՝ այպես կոչված «ալբանական» եկեղեցու։
• Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի (Կանաչ ժամ)։ Շուշիում տեղակայված այս եկեղեցին բազմիցս ենթարկվել է վանդալիզմի։ 2023թ.-ին ստացված հաղորդագրությունները ցույց են տալիս, որ եկեղեցու գմբեթն ու խաչը հանվել են, իսկ եկեղեցու ներքին հարդարանքը՝ պղծվել։
• Սբ. Աստվածածին եկեղեցի։ Մեկ այլ նշանակալից վայրը՝ Արցախի Հադրութ շրջանի Սբ. Աստվածածին եկեղեցին վերափոխվել է և Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից վերածվել մզկիթի։ Այս միջոցով ջնջվել է եկեղեցու հայկական ու քրիստոնեական ժառանգությունը։

Ադրբեջանի իշխանություններն այսքանով չեն սահմանափակվելու։ Նրանք կանգ չառան մինչև Լեռնային Ղարաբաղում չիրականացրեցին ամբողջական էթնիկ զտում, որտեղ այս պահին որևէ հայ չկա։ Վստահ եմ, որ վաղ թե ուշ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ինքնորոշման իրավունքը կիրացվի ճիշտ այնպես, ինչպես 5 անգամ համաձայնեցվել ու հայտարարվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ղեկավարների կողմից։ Ադրբեջանի իշխանությունները պարզապես սարսափում են դրանից և ճիշտ են անում՝ պիտի վախենան: Նրանք այդ վախը վերափոխում են ագրեսիայի, որն ուղղում են մարդկանց, վանքերի ու մշակութային այլ արժեքների դեմ։

Մշակութային ժառանգության պահպանությունը հավաքական պատասխանատվություն է։ Պաշտպանելով հայկական ժառանգությունը՝ մենք պաշտպանում ենք մշակութային բազմազանությունը, սատար կանգնում պատմական ամբողջականությանը և միջազգային իրավունքին։ Եկեք միասնական լինենք բոլոր ազգերի մշակութային ինքնությունը պաշտպանելու ու պահպանելու մեր հանձնառության մեջ՝ երաշխավորելով, որ պատմությունը, որքան էլ խոցելի լինի, երբեք չի մոռացվի»։