Armenia National Assembly Member Lilit Galstian’s Speech at the Plenary Session of the OSCE Parliamentary Assembly, Bucharest, July 3, 2024

Dear colleagues,

I would like to start with a legitimate question: are we doing enough to implement our resolutions thereby maintaining the reputation of our organization? My question is in the context of the unsolved Karabagh conflict and security crisis which is a challenge for Armenia.

In September 2023, after a 9-month severe blockade imposed by Azerbaijan, under the real threat of genocide, 150-thousand Armenians left Artsakh, their homeland of 3000 years, and fled to Armenia. This was a clear act of ethnic cleansing followed by cultural and social destruction.

The issue of a dignified and collective return of the people to their homeland continues to be a priority. During the past three years, the European Parliament and 30 European countries have adopted declarations stating that Artsakh Armenians should exercise their right to return unconditionally, with international guarantees, and with due respect for their history, culture and heritage․

These and numerous high-level statements signed earlier were undermined by Azerbaijan because of the inaction of the international community.

Azerbaijan’s ongoing militarization, combined with their territorial claims against Armenia, is destroying the confidence in the process.

We are receiving alarming news about the oppression and torture of Karabakh’s military and political leadership illegally held in Baku prisons, among them 3 former elected presidents, a prime minister, and a speaker of the parliament, officials with whom OSCE Minsk group co-chairs maintain regular contacts over 3 decades.

Clearly, the peace process can benefit from confidence-building measures, including the release of Armenian detainees held in Azerbaijan.

And it is imperative to take into account the root causes of the conflict. The establishment of stable peace in the region can be achieved only with the collective return of the people of Artsakh.

Therefore, I urge my colleagues to take further steps towards supporting international mechanisms which will guarantee the right of return, under tangible international protections, ensuring their safety and security and a lasting peace.

3.07.2024

ԵԱՀԿ շրջանակներում հետագա քայլեր ձեռնարկել՝ հաստատելու այն միջազգային մեխանիզմները, որոնք միջազգային պաշտպանության ներքո՝ կերաշխավորեն արցախահայության վերադարձի իրավունքը

ԵԱՀԿ ԽՎ-ի պլենար նիստում  խոսքս, բուխարեստ, հուլիս 3, 2024

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Կցանկանայի խոսքս սկսել լեգիտիմ հարով՝ արդյոք մենք բավարար ջանքեր գործադրում ենք ՝ կյանքի կոչելու մեր իսկ կողմից որդեգրված բանաձևերը՝ դրանով իսկ նպաստելով մեր կազմակերպության հեղինակությանը։

Հարցս հնչեցնում եմ դեռևս չկարգավորված ղարաբաղյան հակամարտության և անվտանգային ճգնաժամի համատեքստում, որը ռեալ գոյաբանական մարտահրավեր է Հայաստանի համար։

2023 թ․ սեպտեմբերին, Ադրբեջանի կողմից 9-ամսյա դաժան շրջափակումից հետո, ցեղասպանության իրական սպառնալիքի ներքո 150 հազար հայեր լքեցին Արցախը՝ իրենց 3000 տարվա հայրենիքը և հարկադրաբար տեղափոխվեցին Հայաստան։

Սա հստակ էթնիկ զտման քաղաքականություն էր և գործողություն, որին հաջորդեցին մշակութային և սոցիալական ոչնչացումը:

Արցախի ժողովրդի հավաքական և արժանապատիվ վերադարձի խնդիրը շարունակում է առաջնահերթ մնալ։ Անցած երեք տարիների ընթացքում Եվրոպական խորհրդարանը և եվրոպական 30 երկրներ ընդունել են հայտարարություններ, ուր ամրագրված է արցախահայության անվերապահ վերադարձի իրավունքի իրացումը՝ հիմնված միջազգային երաշխիքների, պատմական և մշակույթի ժառանգության նկատմամբ պատշաճ հարգանքի և պահպանության հիմքով։

Այս և ավելի վաղ ստորագրված բազմաթիվ բարձր մակարդակի հայտարարությունները մնացել են անհետևանք՝ Ադրբեջանի անտեսման, ինչպես նաև միջազգային հանրության անգործության, գործողությունների չորդեգրման պատճառով։

Ադրբեջանի շարունակական ռազմականացումն ու Հայաստանի դեմ նրա տարածքային պահանջները խաթարում է վստահությունն այսպես կոչված «խաղաղության գործընթացի» նկատմամբ:

Սահմռկեցուցիչ լուրեր ենք ստանում Բաքվի բանտերում ապօրինաբար պահվող Ղարաբաղի ռազմաքաղաքական ղեկավարության նկատմամբ բռնաճնշումների և խոշտանգումների վերաբերյալ, որոնց թվում են 3 նախկին ընտրված նախագահներ, վարչապետ և խորհրդարանի խոսնակ, պաշտոնյաներ, որոնց հետ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները կանոնավոր շփումներ են ունեցել ավելի քան 3 տասնամյակ:

Ակնհայտ է, որ խաղաղության գործընթացը կարող է շահել և հենվել միայն վստահության գործիքակազմի կիրառման պարագայում, այդ թվում Ադրբեջանում պահվող հայ կալանավորների ազատ արձակման պարագայում:

Սիրելի գործընկերներ, հրամայական է, որ հակամարտության հանգուցալուծումը բխեցվի խնդրի բուն էության և պատճառների հաշվառումով։

Ակնհայտ է՝ տարածաշրջանում կայուն խաղաղության հաստատումը հնարավոր է միայն Արցախի ժողովրդի հավաքական վերադարձով։

Ուստի, ես կոչ եմ անում իմ գործընկերներին ԵԱՀԿ շրջանակներում հետագա քայլեր ձեռնարկել՝ հաստատելու այն միջազգային մեխանիզմները, որոնք միջազգային պաշտպանության ներքո՝ կերաշխավորեն Արցախահայության վերադարձի իրավունքը՝ ապահովելով նրանց անվտանգությունը, ապահովությունը և կայուն խաղաղությունը։