Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները պատրաստվում են առաջիկա ամիսներին Ադրբեջանի դեմ նյութեր ուղարկել Միջազգային քրեական դատարան՝ Ղարաբաղում տեղի ունեցած զարգացումների առնչությամբ։ «Մենք փաստահավաք առաքելություն ենք իրականացրել և ունենք դրա համար բոլոր հիմքերը», – երեկ Երևանում Ժողովրդավարության հայկական ֆորումի ժամանակ հայտարարել է «Միջազգային համագործակցություն հանուն մարդու իրավունքների» կազմակերպության տնօրեն Բրիջիթ Դյուֆուրը։
«Մենք բոլոր մանրամասներն ունենք՝ ցույց տալու, որ տեղի է ունեցել մարդկանց բռնի տեղահանում, բոլոր ապացույցները՝ ցույց տալու, որ առկա էր Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ստեղծված շատ բռնի ու հարկադրող մթնոլորտ, և այդ ամենը համատարած էր ու համակարգային», – ասել է Դյուֆուրը:
Կազմակերպությունը նման հայցերի արդեն փորձ ունի՝ նախկինում՝ արևմտյան գործընկերների հետ, Քրեական դատարան է դիմել նաև Բելառուսի իշխանությունների դեմ՝ սեփական ժողովրդի հանդեպ բռնի գործողությունների, ինչպես նաև Ուկրաինայի արևելքում տեղի ունեցած պատերազմական հանցագործությունների վերաբերյալ։
Ղարաբաղի դեպքում ևս իրավապաշտպանները հսկայական ուսումնասիրություն են իրականացրել՝ զրուցել են ականատեսների հետ, ուսումնասիրել հարյուրավոր փաստեր ու բաց աղբյուրներից ստացված տեղեկություններ։ Եզրակացությունը հստակ է՝ հանցագործությունները, որ տեղի են ունեցել Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմից հետո, թելադրվել են Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից՝ ամենաբարձր մակարդակով:
«Երբ մենք ուսումնասիրում ենք այդ փաստերը, ակնհայտ է դառնում, որ մեր թիրախում սովորական զինվորը չպետք է լինի, այլ՝ բարձրագույն ղեկավարությունը, քանի որ եղել է հրաման, հրամանների շարք՝ պաշտոնյաների կողմից, որոնք հետևել են, որ բոլորը դրանց ենթարկվեն։ Ուստի, մարդկության դեմ այս հանցագործության հետևից գնալիս մենք պետք է ամենաբարձր պաշտոնյաներին հասնենք, քանի որ կան ապացույցներ, որ տեղի ունեցածը համակարգային բնույթ է կրել», – հայտարարել է Բրիջիթ Դյուֆուրը:
Ապացույցների հիմքում կլինի նաև հեղինակավոր մեկ այլ իրավապաշտպան կազմակերպության՝ Freedom House-ի զեկույցը՝ շատ պարզ՝ «Ինչո՞ւ Լեռնային Ղարաբաղում հայեր այլևս չկան» հարցադրմամբ։ Երեկ հրապարակվել է այդ ուսումնասիրության սեղմագիրը, ըստ որի՝ «Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից մարդու իրավունքների, միջազգային նորմերի, հումանիտար ու քրեական իրավունքի կոպտագույն ոտնահարման բազմաթիվ դեպքեր են արձանագրվել»: «Էական վկայություններ կան, որ մարդիկ զրկվել են կյանքի, առողջության, սննդի, կտտանքների չենթարկվելու, արդար դատաքննության ու մշակութային իրավունքներից», – փաստում է Freedom House-ը` հավելելով. – «Վկայություններ կան, որոնցից կարելի է ենթադրել՝ Բաքուն համակարգված և երկարաժամկետ ծրագիր է ունեցել Լեռնային Ղարաբաղը հայերից դատարկելու համար»։
«Մենք պետք է օգտագործենք հնարավոր բոլոր հարթակները, որ մեղավորները հայտնվեն ճաղերի ետևում, կամ՝ պատժամիջոցների ենթարկվեն։ Պատժամիջոցները դատաքննության ընթացքում կիրառվող գործիք չեն, քաղաքական են, բայց մեր մանրամասն աշխատանքն ու այս բարձրակարգ հետաքննությունը կնպաստի պատժամիջոցների մշակմանը։ Խոսքը նրանց ակտիվների սառեցման, տեղաշարժի վրա սահմանափակումներ դնելու, արտերկրում գույք գնելու վրա արգելանք դնելու մասին է։ Մենք հաճախ ենք դրանով զբաղվում, թեև հազվադեպ ենք խոսում, քանի որ չենք ուզում, որ մեր թիրախում հայտնվողներն իմանան, որ մենք ենք այդ հայցերի ետևում», – նշում է հեղինակավոր իրավապաշտպան կազմակերպությունը:
Մոտ մեկ տարի շարունակված փաստահավաք առաքելության ընթացքում Freedom House-ն արձանագրել է՝ Ադրբեջանի գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղի հայերի դեմ կարող են որակվել որպես էթնիկ զտումներ, քանի որ առկա են դրա մի շարք չափորոշիչներ՝ արտադատական մահապատիժներից ու խոշտանգումներից մինչև շրջափակում, խաղաղ բնակչության դեմ բռնի հարձակումից մինչև գույքի անխնա ոչնչացում։ Ավելին, ըստ փաստահավաք առաքելության, կան բավարար ապացույցներ պնդելու, որ Ադրբեջանը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի նաև Հռոմի կանոնադրությունը ոտնահարելու՝ մարդկության դեմ հանցագործությունների ու պատերազմական հանցագործությունների համար:
«Այս բացահայտումները, ինչպես նաև փաստը, որ Ադրբեջանում մեղավորներին պատժելու ուղղությամբ որևէ քայլ չի արվում, ընդգծում է միջազգային իրավական վերահսկողության հրատապ անհրաժեշտությունը՝ այս սարսափելի արարքների համար պատասխանատուներին հետապնդելու նպատակով», – հայտարարում է Freedom House-ը։
Իրավապաշտպան կազմակերպությունը ծրագրում է առաջիկա մեկ ամսում առավել ծավալուն զեկույց ներկայացնել այս հարցի վերաբերյալ։ Ակնկալվում է, որ այդ ժամանակ էլ հենց իրավապաշտպանները կդիմեն Միջազգային քրեական դատարան՝ Բաքվի գործողությունները քննելու համար։
Հեղինե Բունիաթյան
Azatutyun.am
